Fokal Çarpan ve Fokal Çarpanın Görüntüye Etkisi
Fokal Çarpan (Crop Faktör)
35mm’lik filmin köşegen boyutunun görüntü algılayıcısının köşegen boyutuna oranı Fokal çarpanı verir.
Örnekle konuyu pekiştirelim: 35mm’lik filmin köşegen uzunluğu 43.3 mm, Canon 750D’nin sahip olduğu APS-C görüntü algılayıcınınki ise 26.7 mm’dir.
43.3 mm / 26.7 mm = 1.621 Virgülden sonra tek ondalık kalacak şekilde yuvarlarsak 750D’nin kesme çarpanı 1.6′dır deriz
Sensörün Full Frame ya da Croplu oluşunun görüntü kalitesine ve niteliğine etkisi
Yukarıdaki görsellerde de gördüğünüz üzere full frame sensör daha büyük bir sensördür. Aynı sayıda piksel ihtiva etse bile Crop makine ile kıyaslandığında Full Frame makinenin pikselleri daha büyük olacaktır. Bu da ışığın daha iyi algılanmasını sağlar. Özellikle düşük ışıklı ortamlarda ISO yükseltince oluşan noise Full Frame makinelerde çok daha az olur. Aynı şekilde, büyüklükleri aynı olan sensörlerden daha az piksel içerenlerin piksel ebatları daha büyüktür. Bu durum her bir pikselin kaydettiği verinin daha detaylı algılanabilir olmasına ve bu sayede daha doğru renk, ton ve ışık şiddeti ölçümlerinin yapılabilmesine olanak tanır.
Bu noktadan hareketle sensörün kalitesini belirleyen şey, yüksek çözünürlükte olması değil, büyük piksellere sahip olmasıdır. Elbette ki burada belirleyici husus piksellerin gözümüzle farkedilemeyecek kadar olan kritik bir seviyeden daha büyük olmamasıdır. Günümüzde yaklaşık 20 megapiksellik bir sensörden elde edilecek görüntü pek çok ekran boyutu için gözle farkedilemeyecek piksel detayı ihtiva edecektir.
Ancak esas konu objektifin odak uzaklığı ve objektifin kaplama alanı ile ilgilidir.
Crop makine aynı lens kullanıldığında Full Frame makineden daha dar bir alanı sensör üstüne düşürür ve sanki daha büyük odak uzaklığı olan lens ile çekim yapılmış gibi sonuç verir. O nedenle Crop makine lenslerinin odak uzaklığı Fokal Çarpan ile çarpılarak gerçek odak değeri bulunur.
İnsanların çoğu objektiften makine içine düşürülen görüntünün, fotoğrafın kendisinde olduğu gibi dikdörtgen şeklinde olduğunu sanmaktadır. Oysa makine içine giren görüntü daire şeklindedir ve bu görüntüye objektifin kaplama alanı denir. Kaplama alanı, karşımızda duran sahnenin ne kadarlık bir kısmının görüntülendiğini ifade eder.
Bir lensin sabit ya da değişken odak uzaklıklı olmasına bakılmaksızın, o an hangi odak uzaklığı ile ile çekim yapılıyorsa objektifin odak uzaklığı ve içeri aktarılan görüntünün kaplama alanı esas alınır. Örneğin 18-135 mm’lik bir lens kullanıyor olalım ve çekim anında zoom çemberini çevirerek odak uzaklığını 50 mm’ye getirelim. Bu durumda fotoğrafı 50 mm’lik sabit bir lens ile çekmiş gibi bir kaplama alanı elde ederiz.
50 mm odak uzaklıklı bir lensten içeri düşen görüntünün önüne, o görüntüyü taşırmadan 36×24 mm en ve boy oranına sahip bir FULL FRAME sensör yerleştirirsek, sensörün kaydedeceği görüntü yukarıdaki gibi olur.
Oysa aynı görüntünün önüne full frame değil de kesme çarpanı 1,5 olan CROP’LU bir sensör yerleştirisek, bu sensör küçük olduğu için kaydedeceği alan da küçük olacaktır.
Bu iki sensörün kaydettiği görüntüleri yan yana koyup kıyaslarsak; büyük olan full frame sensör daha geniş bir alanı görüntüye dahil ederken, küçük olan Crop’lu sensör daha yakından çekilmiş ya da sanki zoom yapılmış gibi daha dar bir alanı görüntüye dahil etmiştir.
Fotoğrafçılık terminolojisinin temel unsurlarından biri kullanılan lensin odak uzaklığıdır. Lensleri tanımlamada odak uzaklığı ve en açık diyafram değerleri kullanılır. Bir fotoğrafın benzerini çekmek istiyorsak aynı odak uzaklığına sahip lens ile çekim yapmamız gerekir. Zira farlı odak uzaklıklarında distorsiyon, net alan derinliği vb gibi çeşitli hususlar farklı miktarlarda oluşur.
Şimdi konuyu bir örnekle ele alalım;
Benim gibi amatör fotoğrafçı olan olan eşimle birlikte fotoğraf gezilerine katılıyoruz ve benim kameramın Nikon Z6, eşimin kamerasının ise Nikon Z-fc olduğunu farzedelim. Bildiğiniz üzere Nikon Z6 full frame bir aynasız kamera iken Nikon Z-fc 1,5 kesme çarpanlı APS-C sensöre sahip bir aynasız kameradır. Nikon Z6’nın sensör ebatları 36×24 mm iken Nikon Z-fc’nin ebatları 23,5 x 15,7 mm’dir.
Gittiğimiz gezide bir çekim anında benim Nikon 50 mm f/1,2 S Lens ile çektiğim fotoğrafı eşimin beğendiğini ve aynı lens ile aynı fotoğrafı çekmek istediğini farzedelim. Eşim benim lensimi makinesine takarak benim çekim yaptığım noktadan fotoğrafı çekecek olursa onun çektiği fotoğraf benimkinden farklı olacaktır.
Yukarıdaki görsellerle izahını yaptığım şekilde küçük olan sensör daha yakından çekilmiş ya da zoom yapılmış gibi çekecektir. İşte zoom yapılmış gibi olan oranı belirleyen kesme çarpanıdır.
Bu durumda eşimin kullandığı Nikon Z-fc’nin kesme çarpanı 1,5 olduğu için 50×1,5=75 mm’lik bir lens ile çekim yapmış gibi bir fotoğraf kaydeder. Aynı mesafeden aynı görüntüyü kadraja alabilmesi için ise 50/1,5=33,33 yani yaklaşık olarak 35 mm odak uzaklığına sahip bir lens kullanmalıydı.
Tersine ben onun çektiği fotoğrafın benzerini Nikon Z6 ile çekmek isteseydim 75 mm odak uzaklığına sahip bir lens kullanmalıydım.
Bir başka örnek daha ele alalım;
Canon EOS R5 makine ve Canon RF 70-200 f/2,8 lens kullanan bir arkadaşımız lensinin odak uzaklığı 80 mm iken bir fotoğraf çekmiş olsun. Onun Canon EOS R10 kullanan bir arkadaşı da o fotoğrafı çekmek istesin. Aynı lensle bunu yapabilir mi?
Şimdi bu senaryoda verileri ele alalım. Bildiğiniz üzere Canon EOS R10; 1,6 kesme çarpanına sahip olan bir APS-C sensör ihtiva eder ve sensör ebatları 22,3 x 14,9 mm’dir. Oysa Canon EOS R5 36×24 mm ebatlı full frame bir sensöre sahiptir.
Canon R5 ile 80 mm’de çekilen fotoğrafı croplu (APS-C sensöre sahip) bir Canon gövde ile çekecek olsaydık 80/1,6=50 mm lens ile çekilebilirdik. (Dikkat edin burada croplu makinenin full frame karşılığını bulmak için kesme çarpanına bölmemiz gerekiyor).
Şimdi yukarıdaki sorumuzun cevabına dönelim. Canon RF 24-70 mm lens ile çekim yapıldığı için, full frame makinenin 80 mm ile çektiği görüntüyü croplu Canon gövde 50 mm lens kullanarak çekebileceğinden Canon EOS R10 kullanan fotoğrafçı o fotoğrafın aynısını o lensle çekemez. Aynı kadraj içeriğine sahip bir fotoğrafı kaydedebilmesi için 50 mm odak uzaklığına sahip başka bir lens kullanması gerekir. Ama unutmayın ki kadraj içeriği aynı olsa da diyaframdan kaynaklı olarak iki fotoğrafın net alan derinliği birebir aynı olmayabilir.
Croplu DSLR için üretilmiş bir lensi Full Frame DSLR'de kullanılabilir miyiz?
Bu arada eklememiz gereken önemli bir diğer ayrıntı da Full Frame lenslerinin APS-C gövdelerde kullanılabildiği ama APS-C için üretilen lenslerin Full Frame gövdelerde kullanılamadığıdır.
Özellikle aynalı makinelerde APS-C gövdeler için üretilmiş bazı lensler Full Frame gövdeye takılırsa, ayna kalkarken lensin arkasına çarpar ve makine hasar görebilir. Bazı lensler yapısal olarak uyumlu olsa da kaplama alanı küçük olduğundan full frame sensörün köşelerine görüntü düşmeyeceği için o bölümler siyah olarak çıkacaktır.
Örneğin Canon 850D için 18-55 mm lens kullanan bir fotoğrafçının lensini Canon 5D Mark II kullanan diğer fotoğrafçı kullanamaz ama 5D Mark II’de kullanılan 24-105 mm lensi Canon 850 D kullanan fotoğrafçı kullanabilir. Ama bu lens 24-105 mm olarak değil de kesme çarpanı olan 1,6 ile çarpılınca çıkan sonuçtaki bir lensmiş gibi çekim yapar. 24-105 mm lens Canon gövdeli bir APS-C kamerada 38,4-168 mm’lik bir lens gibi işlev görür.
