Pozlamayı Etkileyen Faktörler

Fotoğrafın pozlandırılmasını etkileyen faktörler başlıca şunlardır:

1.Objeden gelen ışığın şiddeti (konunun parlaklığı),
2.Objektiften geçerek makinenin içine giren ışık,
3.Bu ışığın sensör üzerine düşme süresi (perdenin açılıp kapanma hızı),
4.Sensörün ışığa olan duyarlılığı.

Şimdi bu hususları tek tek inceleyelim:

1. Objeden gelen ışığın şiddeti (parlaklığı)

Konuya göre kimi zaman değiştirmemizin mümkün kimi zaman da imkansız olduğu bu ışık miktarı sonuç olarak bir sabittir ve poz ayarlarımız buna göre düzenlenecektir.

Bu iki karenin ortam ışıkları açısından farkını hayal edin. Sizce ayarlara nasıl bir tesiri olacaktır?

Ortam ışığının parlaklık seviyesi

Fotoğrafını çektiğimiz obje, kişi ya da mekandan yansıyan ışığın şiddeti güneşli havalarda güneş ışığının şiddetine, bulutlu hava olup olmamasına, lamba altında, mum ışığı ile, gölgede olup olmamasına vs. gibi pek çok durumda çok farklı seviyelerde olacaktır.

Güneş ışığı bile öğlen vakti farklı, akşam üzeri farklı seviyelerde aydınlatma oluşturur. Dolayısıyla farklı ışık seviyelerinde pozlama ayarlarımız da farklı farklı olacaktır.

Fotoğrafını çektiğimiz nesneden gelen ışığı bizim değiştirebilmemiz kimi zaman mümkün kimi zaman da imkansızdır.

Örneğin bir manzaranın ışığını biz aydınlatıp karartamayız ama kapalı mekanda flaş kullanarak, ışık kaynağının gücünü ve sayısını artırarak ya da ışığın uzaklığını ve yönünü değiştirerek objeye düşen ışığın şiddetini kontrol edebiliriz.

Diğer yandan aynı ışık altında bile fotoğrafı çekilen nesnenin bir tarafının ışığı diğer tarafından farklı olabilir. Bu durumda makine bu farklı ışık bölgelerinin hangisinin ışığını ölçecektir? Ortalama bir ölçüm mü yapar yoksa aydınlık yeri mi ölçer? İşte bu konular makinede ilk bilinmesi gereken ve çekim öncesi yapılması gereken ayarlarla ilgilidir ve ilerideki derslerde tüm ayrıntılarıyla ele alınacaktır.

Makine içinde yer alan ve ışık ölçümünü yapan araç pozometredir. Pozometre olmadan hangi ayarlarla çekim yapacağımızı bilemeyiz. Makine otomatik ayarlarda kullanılsa bile pozometreden gelen veriler doğrultusunda ayarları tatbik eder.

POZOMETRE makine içerisinde yer alan ve fotoğrafını çekeceğimiz sahnenin ışığını ölçmekle görevli elektronik bir sensördür.

Pozometenin diğer adı AE Sensörüdür (Auto Exposure Sensor). Lightmeter (ışıkölçer) olarak da isimlendirilebilmektedir.

2. Makinenin içine dışarıdan giren ışık miktarını etkileyen faktörler:

Makine içine dışarıdan giren ışığı etkileyen en önemli husus Diyafram Açıklığıdır.

Buna ek olarak aşağıdaki faktörler de içeri giren ışığa tesir eder. Ancak pozlama bahsinde ele alınmayacaktır.

Lensin (objektifin) optik kalitesine bağlı ışık geçirgenliği,
Lens merceklerinin yüzey kaplaması (antirefle kalitesi),
Lensin önünde Filtre kullanılıp kullanılmaması.

Diyafram açıklığı pozlamaya ilişkin en önemli değişkenlerden biri olup bu konu ilerideki derslerde tüm detaylarıyla ele alınacaktır. Ancak genel ilke olarak diyafram açılınca içeri giren ışık miktarı artar, kısılınca ise azalır.

Diyafram açıklığı sadece pozlama ile ilişkili olmayıp aynı zamanda alan derinliği ile de ilişkilidir

3. Işığın sensör üzerine düşme süresi (Perdenin açılıp kapanma hızı)

Perde Hızı; obtüratör (perde) olarak adlandırılan ve deklanşöre basıldığında bir süre açık kalarak sensör üzerine görüntünün düşmesini sağlayan perde sisteminin açık kalma süresidir.

Enstantane hızı= Shutter speed=Obtüratör hızı=Perde hızı olarak adlandırılan bu kavram pozlamanın en önemli belirleyicilerden bir diğeridir.

Hangi perde hızıyla çekim yapacağımızı bulmamızı sağlayan araç pozometredir.

Perde hızını poz telafisi ibresini sıfırın altına getirecek hıza ayarlarsak doğru pozu elde ederiz. Daha uzun süreli yani yavaş bir perde hızı kullanılırsa içeri gire ışık enerjisinin miktarı artacağı için fotoğraf aşırı pozlanır ve aydınlık alanlar tamamen patlarken, koyu alanlar fazla aydınlanır. (Artı pozlama, fazla pozlama)

Tersine olması gerekenden daha kısa süreli yani hızlı bir perde hızı kullanırsak sensör üzerine yeteri miktarda ışık enerjisi düşmeyeceğinden görüntü karanlık kalır ve fotoğraf koyu çıkar. (eksi pozlama, yetersiz pozlama)

Artı ya da eksi pozlama her zaman için bir hata olmayıp, yukarıdaki örneklerde anlatıldığı üzere belli limitler içinde ve konunun ihtiyacına uygun olacak şekilde artı ya da eksi pozlama yapılırsa pozometrenin standart  sonuçlarından dahi iyi sonuçlar elde etmek mümkündür.  Ancak bunu yaparken hangi durumda ve ne kadar artı ya da eksi pozlama yapacağımızı biliyor olmamız gereklidir.

4. Sensörün ışığa olan duyarlılığı (ISO)

ISO olarak adlandırılan ve sensörün  ışığa duyarlılık düzeyini ifade eden bu kavram, pozlama değerlerinin ana referansı olup, hangi hız ve diyafram ayarlarının kullanılacağının hesabına esas teşkil eder.

(Not: Bu hesap makine işlemcisi tarafından yapılmaktadır)

ISO özellikle düşük ışık koşullarında öne çıkan bir parametre olup, hız ve diyafram ile doğru orantılı olarak işlemektedir.

ISO değeri yükseltildiğinde ortam sanki daha aydınlıkmış gibi çekim yapma imkanı buluruz.

Düşük ışık koşullarında içeri giren ışık da az olacağı için ISO değerini yükselterek ihtiyacımız olan daha yüksek hız ve/veya diyafram değerlerine ulaşmamız mümkün olur.

Şu durumda pozlandırma için kullanacağımız 3 esas değişken şunlardır:

  1. ISO hızı
  2. Perde Hızı (S veya T)
  3. Diyafram açıklığı (f)

ISO: Sensörün ışığa hassasiyetinin ölçüsüdür. ISO yükseldikçe sensörün ışığı algılama düzeyi artar. ISO yükseltildiğinde karanlık ortamda olmanıza rağmen daha aydınlık bir ortamda çekim yaparken kullanabileceğiniz ayarları kullanma imkanı elde edersiniz. (Ancak ISO değeri yükseldikçe «noise» adı verilen kirlenme oluşur. Kural olarak mümkün olan en düşük ISO değeri kullanılır.)

Perde açılıp kapanma hızı: Perde deklanşöre basmadan önce kapalıdır. Deklanşöre basılınca açılıp kapanarak görüntünün sensöre düşmesini sağlar. Perde açılıp kapanma hızı 30 saniyeden başlayıp saniyenin 8.000 ‘de birine kadar değişen sürelerle girilir. Girilen süre zarfınca görüntü sensör üzerinde ışığı kaydeden hücrelerin elektrik yüklenmesini sağlar. PerdeEnstantane hızı= Shutter speed=Obtüratör hızı=Perde hızı olarak adlandırılır.

Diyafram açıklığı: Objektifin (lensin) içinde yer alan ve özel yapısıyla çapı değiştirilebilen bir delik mekanizması oluşturan DİYAFRAM içeri giren ışık miktarını kısıp artırmaya ve net alan derinliğini yönetmeye yarar.